Dusza po śmierci - przegląd trudnych wersetów (3)

• Śmierć nie jest zniszczeniem istnienia w sensie absolutnym. Jest nadzieja zmartwychwstania (Dn 12:2; Jn 5:28-29; 1 Kor 15). Owszem, ciało umiera, a zatrzymanie jego funkcji biologicznych nie pozwala dłużej utrzymywać świadomości. Człowiek nie żyje. Ale jego osobowość, jego wspomnienia, charakter, wszystko to, czym był, te informacje znajdują się w Bożej pamięci – Bóg ma ducha (pneuma, ruach) każdego człowieka. Stwórca zachowuje kompletną wiedzę o takiej indywidualności. Bóg też ma życie (nefesz, psyche) tego człowieka, należącą do niego iskrę życia – gdyby tak nie było, to przy zmartwychwstaniu stworzyłby po prostu na podstawie danych identyczną kopię zamiast przywrócić do życia i świadomości oryginał (Ijob 19:27). Pan nie stworzy naszych klonów – On obiecał, że odtworzy właśnie nas, i będziemy pewni tego tak samo jak przy codziennym przebudzeniu ze snu – że jesteśmy tą samą osobą, która zasnęła.
• Dusza jest jednak nieaktywna – nie czuje, nie myśli, nie pracuje. O niczym nie wie (Ps 6:6; 49:16; 88:11-13; 115:17; 146:4; Koh 3:19-21; 9:5; Iz 38:18-19). Dlatego właśnie mówi się o „śnie duszy“.
• Dusza rozumiana jako żyjąca istota (synekdochicznie, kondycjonalnie) jest śmiertelna – może umrzeć. Wersety biblijne jasno na to wskazują. Ezech 18:4; Mt 10:28; Dz Ap 3:23. Szatan kłamał, zapewniając Pramatkę, że ona i Adam nie umrą. Zmarli oni  biologicznie po kilkuset latach życia i są w stanie zupełnej nieświadomości – w żadnym wypadku nie są podobni bogom. Poza tym tych, którzy zostaną na Sądzie Wiecznym uznani za niegodnych życia, czeka całkowite i bezpowrotne unicestwienie, duszy, ciała, ducha.
• Ale kiedy następuje śmierć duszy rozumianej jako element człowieka - życie? Czy w chwili śmierci ciała?

Nie. Właściwa śmierć duszy, czyli unicestwienie wszelkiej pamięci o danej osobie nastąpi w przypadku niepoprawnych grzeszników wskutek ukarania ich śmiercią wieczną, czyli tak zwaną drugą śmiercią. Aż do tego czasu nasze dusze nieprzerwanie „trwają“, mimo, że wraz ze śmiercią ciała przestają być aktywne – one „śpią“ (Jn 11:11; 1 Ko 15:6; 1 Te 4:15).

• Dusza pojmowana jako życie wkrótce po zgonie człowieka opuszcza ciało (Ps 90:10) i trafia do Boga, względnie do Szeolu, Hadesu, jak mówią inne wersety. Szeol - stan śmierci - jest obszarem dostępnym dla Boga - 1 Sam 2:6; Ijob 14:13; Ps 139:8; Przys 15:11. W Nowym Testamencie słowo Szeol jest celowo przetłumaczone jako Hades, co greckojęzycznym czytelnikom musiało kojarzyć się z mitologicznym Hadesem, miejscem przebywania cieni zmarłych. Co do Hades to różnicą między Pismem Świętym a poglądami hellenistów jest głoszona przez Biblię pełna nieaktywność i nieświadomość zmarłych (w dziełach grecko-rzymskich, np Odysei czy Eneidzie wiedli oni jakieś quasi – życie).
• Wyróżnić można trzy stany duszy: egzystencja, sen i unicestwienie. Egzystencja to życie duszy w organizmie. Sen to zawieszenie duszy, zupełna deaktywacja w stanie śmierci Adamowej. Unicestwienie to ostateczne i bezpowrotne zniszczenie duszy w drugiej śmierci (2 Tes 1:9; Heb 10:27; Obj 20:13-15) .
• Jak uczy św. Paweł, kompletny człowiek to 1. dusza, 2. ciało i 3. duch (psyche, soma, pneuma):

A sam Bóg pokoju niech was zupełnie poświęci; a cały duch wasz, i dusza, i ciało niech będą bez nagany na przyjście Pana naszego, Jezusa Chrystusa, zachowane. 1 Tes 5:23

Mimo, że słowa te kieruje Apostoł do całej wspólnoty Tesaloniczan, jest to prawda dotycząca również jednostek. Bo z kogo składa się zbór? Czy nie z pojedynczych ludzi, których lekcja ta w identycznym stopniu dotyczy? Święty Paweł stosuje tu tzw. organicyzm, to jest filozoficzną perspektywę postrzegania wspólnoty jako jednego ciała (zobacz dla porównania 1 Kor 12:12-18). Mówi on, że jak każdy z nas składa się z ducha, duszy i ciała, a te mają być nieskalane, tak i cała wspólnota ma się starać o podobną czystość. Każda społeczność ma pewnego ducha, tj. sposób myślenia, poglądy i atmosferę; ma ciało – poszczególnych członków; ma też i żywotność – życie środowiskowe, „obcowanie świętych“. Paweł nie powiedział kiedy Pan wróci – radził braciom, żeby żyli nienagannie, każdego dnia spodziewając się powrotu Pana Jezusa.

Tak więc każda kompletna istota ludzka ma swoją psyche – jestestwo, witalność, esencję egzystencji, życie. Posiada również organizm, ciało – soma, całości dopełnia jej pneuma – duch, czyli myślenie, świadomość, inteligencja, ogólnie osobowość.

Teologia kondycjonalizmu nie odpowiada mi zadowalająco, jak Bóg odtworzy człowieka. Idea, że Pan stworzy doskonałą kopię zamiast przywrócić tego samego czlowieka – budzi moje obawy i wątpliwości. Starałem się pokazać w tym tekście, że Jahwe przechowuje u siebie naszą osobowość i życie, które odbiera istotom ludzkim w chwili śmierci. Chrześcijanie XIX wieku, którzy ukuli kondycjonalizm, byli pod wpływem materializmu filozoficznego i nauk przyrodniczych. Dlatego zanegowali nefesz, interpretowaną jako element powracający do Boga. Z tego samego powodu wyśmiewali jakiegoś metodystycznego duchownego, który nauczał, że „w jednej łupinie orzecha zmieści się milion dusz“^[1] czy jakoś tak. Nie byli w stanie wyobrazić sobie duszy jako zjawiska bezcielesnego, ponieważ brak im było plastycznego porównania, jakim cieszymy się współcześnie na skutek cywilizacyjnego postępu. Na przykład w dziedzinie informatyki odkryliśmy, że dane komputerowe nie mają kształtu ani postaci, a istnieją jedynie w postaci zapisu bitowego. Informacje komputerowe istnieją wirtualnie – tylko wtedy, gdy posiadamy również nośnik, na którym można je przechować. Podobnie jest z człowiekiem – bez ciała on nie istnieje, jest jednak Stwórca Bóg, dla Którego „wszyscy żyją“ - ponieważ On przechowuje niezliczone miliardy obecnych i zgasłych istnień w swojej pamięci. Pomyśl: nawet wszystkie włosy na naszej głowie są policzone!

DUSZA – SOFTWARE CZŁOWIEKA

Dobrą moim zdaniem ilustracją stanu duszy jest system operacyjny komputera. Znamy różne systemy główne – Windowsa, Ubuntu, Linuxa, Androida... Taki system może być zainstalowany na urządzeniu lub przechowywany na jakimś nośniku. Każdy system jest wyjątkową licencją z własnym kodem autentyczności. Zainstalowany system operacyjny umożliwia pracę na komputerze – można wtedy za jego pomocą pisać, grać, łączyć się z internetem, oglądać filmy czy słuchać muzyki, pracować na różnych programach i dokonywać wiele innych czynności. Jeśli komputer lub inne urządzenie ulegnie awarii i  się zepsuje, wtedy system przestaje działać. Ale teoretycznie istnieje. Informatycy doradzają, żeby zawsze mieć na innym nośniku aktualną kopę zapasową systemu i wszystkich potrzebnych nam danych. Jedni robią sobie te kopie i na ich podstawie mogą przywrócić swój system i dane po ich utracie, inni nie zapisują i tracą je. Można też próbować odzyskać system i dane naprawiając sprzęt.

Taki „system operacyjny“ to dusza – nasz indywidualny byt, życie, jestestwo. Ono jest bezcielesne, a przecież rzeczywiste. Podobnie jak system operacyjny zaczyna działać po pierwszym uruchomieniu, tak było i z pierwszymi ludźmi – Stwórca tchnął w nos Adama „dech żywota“ i ów ożył, jego świadomość się narodziła. „Komputer“ to ciało, biologiczny organizm.

Dusza nie jest prostym połączeniem ciała i tego „tchu żywota“, ich zsumowaniem. Dusza to jakość, która powstaje jakby ponad nimi, kiedy ciało zostaje ożywione, tak jak system operacyjny nie jest ani energią elektryczną ani hardware'em, a zostaje uruchomiony po raz pierwszy, gdy podłączymy urządzenie do prądu i wciśniemy przycisk POWER.

Kiedy nasze ciała ulegną śmierci, wtedy nasz system operacyjny – nasza „dusza“, czyli świadomość, jestestwo, egzystencja – zostanie zdezaktywowana. Treść nie może istnieć bez przysługującej jej formy. Ale Bóg posiada ostatni zachowany zapis naszej duszy, który do Niego wraca w momencie naszej śmierci, podobnie jak było z gospodarzem z przypowieści (upomniano się o jego duszę) oraz z synkiem niewiasty sydońskiej, którego wskrzesił Eliasz (prorok prosił Boga, żeby dusza chłopca wróciła do ciała).

Nasz informatyczny przykład nie zgadza się z nauką o duszy w jednym ważnym aspekcie – nie ma naszych dwóch albo więcej kopii zapasowych. Jest tylko jedna, autentyczna wersja nas samych. I tę licencję przechowuje Nasz Właściciel. W momencie śmierci dusza zabierana jest przez Boga, który się o nią upomina. Bóg jest właścicielem wszelkiego życia i naszych duchów.

Nasze dusze (i duchy) nie są wtedy (u Boga) zainstalowane na innym urządzeniu, czyli sprzężone z nowymi ciałami, a tylko przechowywane, tak jak my magazynujemy „luźne“ pliki na przenośnych pamięciach USB, płytach CD, dyskach twardych itp. Pan wciąż archiwizuje dusze ludzkie w swoim nieskończonych rozmiarów żywym serwerze, dlatego są one żywe, ale nieaktywne (Jemu wszyscy żyją - Łk 20:38). I tak jest aż do zmartwychwstania, kiedy to nasze systemy operacyjne zostaną „wgrane“ na nowe komputery – nowe ciała.

Jestem pewien, że porównanie to zdezaktualizuje się podobnie jak przykład z fonografem – wraz z postępem ludzkiej świadomości. Zrobią to nasi następcy w wierze, jeśli ten świat będzie jeszcze istniał. Ważne jest, żeby uaktualniać sobie wyobrażenia najważniejszych zagadnień biblijnych. A w pełni poznamy moc i mądrość Pańską po ocuceniu z martwych.

Na dziś tak postrzegam sprawę duszy, ducha i życia po śmierci. Proponowane stanowisko to proba uzgodnienia niektórych słusznych roszczeń immortalizmu oraz kondycjonalizmu. Nazwałbym je (za innymi komentatorami^[2]) „snem duszy“ lub hypnopsychizmem, chociaż w istocie jest to jednak alternatywna ścieżka kondycjonalizmu. Jeśli jednak ktoś zauważyłby w tej logice błędy, jest bardzo proszony o wskazanie ich. Wszyscy jesteśmy uczniami i szukamy jak najlepszego zrozumienia myśli Bożej. Pozdrawiam serdecznie i życzę błogosławieństwa Bożego.