Marcin Luter - Luter tłumaczy Biblię (2)

(55) "Oręż, którym walczymy"

09 styczeń 2015

Marcin Luter - Luter tłumaczy Biblię (2)

Autor:
Beniamin Pogoda

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przekład Lutra stał się kamieniem milowym w dziejach tłumaczeń Biblii, i to nie tylko w krajach języka niemieckiego. Wzorowała się na nim nawet przeciwna Lutrowi strona katolicka, a współczesny język niemiecki w dużym stopniu ukształtował się na tym przekładzie.

Luter świadomy był swych dokonań. Gdy zarzucano mu – nieuniknione przecież – braki i omyłki, odpowiadał: „Teraz jest już w języku niemieckim gotowe, każdy może czytać i przyganiać; przebiega taki oczami przez trzy, cztery kartki i ani razu się nie potknie. Nie dostrzega jednak, jakie skały tam leżą i kłody, nad którymi przechodzi jak po gładkiej kładce (...) Dobrze orać, gdy grunt już oczyszczony. Ale karczować las, wyrywać korzenie i użyźniać ziemię – do tego nikt zabierać się nie chce”. W końcu, wzorem świętego Pawła (II Kor. 11:22-23), replikował swoim krytykom: „Są to doctores? Ja także. Są to theologi? Ja też. Księgi piszą? I ja piszę. Umiem wykładać Psalmy i proroków. Oni tego nie potrafią. Umiem tłumaczyć. Tego oni nie potrafią”*.

Przy okazji tej pracy Luter poczynił oryginalne spostrzeżenia, niektóre bardzo subiektywne i kontrowersyjne, inne zaś trafne. Nie jest prawdą – co mu nieraz przypisywano – że usunął z kanonu pism Nowego Testamentu List Apostoła Jakuba; w istocie nie cenił tego listu i bezceremonialnie nazwał go „słomianą epistołą, z której ani ziarna niesposób wydobyć”* (nie rozumiem, jak mógł tak skrajnie ocenić list tak wartościowy – przyp. aut.). Luter mniemał, że nie da się pogodzić słów Jakuba o usprawiedliwieniu z uczynków (Jak. 2:14-26) z Pawłową nauką o sprawiedliwości z wiary (Rzym. 3:21-28, r. 4:1-13, Gal. 2:15-16, r. 3:5-12). Z czasem zmienił to krytyczne nastawienie, by w końcu pogodzić w swym umyśle Apostołów Pawła z Jakubem. „Wiara” – doszedł do wniosku – „to istota żywa i niespokojna. Nie może trwać w bezczynności. Nie jesteśmy zbawieni przez uczynki, ale jeśli czynów nie stanie, czegoś musi brakować wierze”.** Ostrożnie podchodził do Objawienia świętego Jana, które miał za nie dość jasne: „Objawienie powinno objawiać” – mawiał**. Z drugiej strony – trafnie zauważył, że List do Żydów w znanej nam dziś postaci nie wyszedł spod ręki Apostoła Pawła, lecz prawdopodobnie z grona jego uczniów i współpracowników. Ze Starego Testamentu usunął greckie księgi deuterokanoniczne, nawiązując tym samym do pierwotnego kanonu hebrajskiego. Śladem Lutra podąży tu cała myśl protestancka.

Nowy Testament, poprawiony jeszcze przez Melanchtona, wydał w Wittenberdze we wrześniu 1522 roku mistrz sztuki drukarskiej Melchior Lotter – jego warsztat i umiejętności Luter przedkładał nad innych drukarzy. Tekst zilustrował drzeworytami Łukasz Cranach i jego uczniowie. Drugie wydanie wyszło z druku u Lottera już w grudniu tegoż roku, później przedrukowano Nowy Testament jeszcze wielokrotnie; szacuje się, że łączny nakład za życia Lutra mógł osiągnąć milion. Najważniejsze w tym było, że Biblię tę powszechnie, często wręcz zachłannie, czytano – kto zaś czytać nie umiał, temu głośno odczytywano, a byli i tacy, którzy nauczyli się czytać na Biblii. Dziś, w dobie łatwego dostępu do Pisma Świętego, niełatwo to sobie wyobrazić – a dla ludzi tamtej epoki przekład Biblii na język ojczysty był jak „otwarcie bramy do tajemniczego, zakazanego dotąd ogrodu”***. Pisze o tym Richard Friedenthal: „Tylko nieliczne egzemplarze przetrwały do naszych czasów w stanie nienaruszonym, nietknięte i świetnie zachowane, tak jak wspaniałe tomy innych, wcześniejszych przekładów. Biblia Lutra, jeżeli dochowała się z jego czasów, jest zaczytana nieomal do szczętu, prawie rozpada się na kawałki. Uważamy to za najwyższe, najzaszczytniejsze odznaczenie, jakie może spotkać książkę” *.


Strona tytułowa Nowego Testamentu w przekładzie Marcina Lutra (źródło: Wikipedia)

*Richard Friedenthal, „Marcin Luter i jego czasy, PIW W-wa 1991
**Roland Bainton, „Tak oto stoję”, Areopag Katowice, 1995

***Vivian Green, „Reformacja”, Wiedza Powszechna, W-wa 2000


Kontynuacja - część LVI. Luter tłumaczy Biblię (3)


Cykl: „Oręż, którym walczymy” - spis odcinków


 

Podobne tamatycznie



© | ePatmos.pl