Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Upływ czasu przynosił Lutrowi coraz więcej rozczarowań. Spodziewał się, że inni pójdą jego śladem, że dzięki Słowu, któremu on tak zaufał, przeżyją swe nawrócenie, przemianę serca –  metanoię, jego wielkie odkrycie. Znalazło się takich niewielu.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(ŻYDZI I ANABAPTYŚCI)

Biegliście dobrze; któż wam przeszkodził być posłusznymi prawdzie (Gal. 5:7)

Luter uwikłał się w konflikt nie tylko z Zwinglim. Zaledwie powrócił z  Wartburga do Wittenbergi, a już musiał toczyć spór z radykałami. Przystał do nich jego uniwersytecki kolega Jędrzej Karlstadt, który w końcu opuścił Wittenbergę i osiadł w malej miejscowości Orlamünde; mimo względów i przyjacielskich gestów, jakie okazywał mu Luter, Karlstadt stał się jego zaciętym przeciwnikiem.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(ERAZM Z ROTTERDAMU I ULRICH ZWINGLI)

Około 1525 roku Luter wdał się w spór z samym „księciem humanistów”, Erazmem z Rotterdamu. Początkowo nic nie zapowiadało konfliktu – Luter z dorobku Erazma czerpał pełnymi garściami, a Erazm odnosił się doń życzliwie i nawet po trosze wspierał. W konserwatywnych kręgach kościelnych uważano nawet, że Erazm jest ukrytą sprężyną działań Lutra; to akurat wcale nie było prawdą.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Klęska 1525 roku ograniczyła działalność Lutra do elektorskiej Saksonii. Oczywiście, wpływ jego sięgał daleko poza granice saskiego elektoratu, ale tylko tam mógł teraz swą pracę prowadzić osobiście. Sprzyjał mu nowy elektor Jan Stały, chociaż nie był on władcą na miarę swego starszego brata, zmarłego księcia Fryderyka Mądrego.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(Przypowieści 31:10)

W tych gorących, a tragicznych dniach wojny chłopskiej Luter znów dokonał przewrotu – tym razem najzupełniej osobistego. Skutkiem jego nauczania był rozpad życia zakonnego; mnisi i mniszki masowo opuszczali klasztory. Zdarzyło się właśnie, że z klasztoru panien cystersek w Nimbschen, 30 km od Lipska, uciekło dwanaście zakonnic.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przebieg walk był wszędzie podobny, jak pod Frankenhausen. Zmasowane ataki gromad chłopskich, źle skoordynowane i bezładne – chyba, że dowodzili dawni najemni piechurzy – potem umiejętna kontrakcja wojsk książęcych, rozpaczliwy opór chłopów, w końcu klęska i rzeź. Zemsta wielkich panów potrafiła być straszna. Nie potrafił temu przeciwdziałać Luter, który poniósł wtedy pierwszą wielką porażkę.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Müntzer działał najpierw w Zwickau, wspólnie z sukiennikiem Storchem i innymi radykałami; łączyło ich przekonanie, że ważne jak Biblia, a nawet ważniejsze od niej, są wizje i objawienia, których doznawali. Mieszczanie tamtejsi uznali go za niebezpiecznego podżegacza i wygnali z Zwickau.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Wybiegnijmy tu nieco w przyszłość – na tym, czego dokonał w Wartburgu, Luter nie poprzestał. Tekst niemiecki Nowego Testamentu poddawał nieustannym poprawkom, a czekał go jeszcze przekład Starego Przymierza – wyzwanie daleko większe. Świadom tych trudności, sam nie chciał się tego podjąć, lecz zatrudnił grono współpracowników.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przekład Lutra stał się kamieniem milowym w dziejach tłumaczeń Biblii, i to nie tylko w krajach języka niemieckiego. Wzorowała się na nim nawet przeciwna Lutrowi strona katolicka, a współczesny język niemiecki w dużym stopniu ukształtował się na tym przekładzie.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

W grudniu 1521 roku Luter, potajemnie i w przebraniu, odwiedził Wittenbergę. Było to aż nazbyt ryzykowne i zostało na dworze saskim źle przyjęte. W Wittenberdze Luter spotkał się z przyjaciółmi, wśród nich – z Filipem Melanchtonem; ci ostatecznie przekonali go, jak bardzo potrzebny jest przekład Biblii na język niemiecki. Zaraz po powrocie na Wartburg Luter wziął się więc ostro do pracy.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Zanim jednak Luter rozpoczął swą wielką pracę nad przekładem Biblii, napisał nieobszerny komentarz do pewnego fragmentu z Ewangelii. Właściwie dokończył go teraz i uzupełnił, bo zaczął go pisać jeszcze przed wezwaniem na Sejm Rzeszy w Wormacji; z oczywistych względów musiał tego naówczas zaprzestać. Był to hymn pochwalny z 1 rozdziału Ewangelii św. Łukasza, wersety 46-55, znany jako „Magnificat” – uroczysta pieśń kościelna, śpiewana podczas wieczornych nabożeństw.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przymusowe odosobnienie źle wpłynęło na brata Marcina; choć w klasztorze nawykł do samotności, tym razem trudno ją znosił, źle sypiał i narzekał na swe zdrowie. Poprawiło mu się, gdy mógł wreszcie – w szlacheckim przebraniu, z długimi włosami i brodą – choć trochę wyjrzeć na świat.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

W swej kwaterze u joannitów Luter przygotowywał się na dzień następny. Zachował się arkusz z zapisanymi jego ręką notatkami: „W ustnej odpowiedzi” – pisał – „może zdarzyć się coś z nieostrożności, zbyt wiele lub zbyt mało, z naruszeniem mojego sumienia. I choćby wśród słów popłynęło, gdy...” – tu raptem urywa się pismo.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

16 kwietnia 1521 roku Luter przybył do Wormacji. Witały go tłumy – był już kimś sławnym, osobą publiczną, powszechnie znaną, choć tylko ze słyszenia; teraz można go było zobaczyć. Osobliwy to był widok – wychudzony mnich w czarnym habicie, w asyście herolda Rzeszy z herbem cesarskim, otoczony zbrojnymi jeźdźcami w rycerskim rynsztunku.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Publiczna debata trwała 17 dni. Przez pierwszy tydzień Eck spierał się z Karlstadtem, ale za głównego przeciwnika upatrzył sobie Lutra. Ten włączył się do dysputy w osobliwy sposób – wszedł na mównicę ozdobioną podobizną św. Marcina... z bukietem kwiatków, które z upodobaniem wąchał. Bukiecik ten w opowiadaniach, przekazywanych przez tych, którzy sami debaty nie widzieli, rozrósł się do rozmiarów wieńca, w jakim Luter rzekomo paradował po ulicach Lipska.