Nowa metoda analizy pisma ręcznego opracowana przez naukowców z Uniwersytetu w Groningen dostarcza świeżych wskazówek co do tego, kto napisał zwoje znad Morza Martwego. Okazało się, że nie jeden, ale dwóch skrybów było odpowiedzialnych za starożytny tekst.

Wielki Zwój Izajasza był jednym z pierwszych manuskryptów znad Morza Martwego odkrytych w 1946 roku. Jest to jeden z największych i najlepiej zachowanych ze wszystkich zwojów, przedstawiający najstarszą kompletną kopię Księgi Izajasza.

Liczba skrybów, którzy napisali ten i inne zwoje z Qumran, jest przedmiotem zaciekłej debaty w kręgach religijnych i akademickich. Aby spróbować znaleźć odpowiedzi, Mladen Popovic, historyk teologiczny, zwrócił się do nowoczesnych narzędzi sztucznej inteligencji.

Popovic wybrał Wielki Zwój Izajasza jako pierwszy cel zespołu, ponieważ jest kompletny i obejmuje 17 arkuszy pergaminu. Ten konkretny zwój zawiera również dość jednolite pismo odręczne, co sugeruje, że jest to dzieło samodzielnego skryby, chociaż wielu uczonych sugeruje, że może to być wynikiem co najmniej dwóch skrybów celowo dzielących podobne style pisania.

Aby ustalić, czy za zwojem stoi więcej niż jeden skryba, badacze zgrupowali razem wszystkie zastosowania hebrajskiej litery alef. Ta litera pojawia się ponad 5000 razy w Wielkim Zwoju Izajasza, a Popovic sugeruje, że ludzkie oczy mają ograniczoną zdolność dostrzegania niewielkich różnic w stylach pisma.

Wykorzystując kilka technik rozpoznawania wzorców i sztucznej inteligencji, badania ujawniły zmiany we wzorach pisma rozpoczynające się w połowie rękopisu. Niektórzy uczeni w przeszłości wysuwali hipotezę, że Wielki Zwój Izajasza jest dziełem dwóch oddzielnych skrybów, a ten nowy dowód potwierdza tę teorię.

„Teraz możemy to potwierdzić za pomocą ilościowej analizy pisma ręcznego, a także solidnych analiz statystycznych” - wyjaśnia Popovic. „Zamiast opierać osąd na mniej lub bardziej konkretnych wrażeniach, przy pomocy komputera możemy wykazać, że separacja jest istotna statystycznie.”

W nowym badaniu, opublikowanym w czasopiśmie PLOS One, Popovic i jego zespół twierdzą, że znaczące podobieństwa w pisaniu między dwoma skrybami w Wielkim Zwoju Izajasza wskazują na interesujące pomysły wyjaśniające, w jaki sposób powstały zwoje znad Morza Martwego. Fakt, że dwóch różnych skrybów przyczyniło się do powstania tego samego rękopisu, z pozornie podobnym charakterem pisma, prawdopodobnie sugeruje, że za stworzeniem zwojów stoi szkoła lub rodzina.

„Podobieństwo pisma ręcznego między różnymi skrybami może wskazywać na wspólny trening pisarzy, być może w środowisku szkolnym lub innym bliskim otoczeniu społecznym, na przykład w kontekście rodzinnym, gdy ojciec nauczył syna pisać” - piszą naukowcy w artykule. „Podobieństwo w piśmie może wynikać ze wspólnej nauki w szkole.”

Nowatorska technika analizy pisma ręcznego zademonstrowana w badaniu oferuje naukowcom zupełnie nowe sposoby badania starożytnych rękopisów. Dalsze prace z pewnością zbadają więcej zwojów znad Morza Martwego i oprą się na tym odkryciu, aby rzucić światło na to, kto napisał te fascynujące artefakty.

„To bardzo ekscytujące, ponieważ otwiera nowe okno na starożytny świat, które może ujawnić znacznie bardziej zawiłe powiązania między skrybami, którzy stworzyli zwoje” - mówi Popovic. „W tym badaniu znaleźliśmy dowody na bardzo podobny styl pisania wspólny dla dwóch skrybów z Wielkiego Zwoju Izajasza, co sugeruje wspólne wykształcenie lub pochodzenie. Naszym następnym krokiem jest zbadanie innych zwojów, w których możemy znaleźć inne pochodzenie lub szkolenie dla skrybów.”

Nowe badanie zostało opublikowane w czasopiśmie PLOS One

Zwój Izajasza (źródło: Wikipedia, photographs by Ardon Bar Hama)

Zrzut ekranu ze strony The Digital Dead Sea Scrolls umożliwiającej obejrzenie szczegółów Zwoju Izajasza

Obróbka graficzna skanów Zwoju Izajasza – „czyszczenie” tekstu przed analizą (źródło: PLOS ONE)

„Mapy” litery alef umożliwiły analizę stylu i wniosek, że manuskrypt został napisany przez dwóch skrybów (źródło: New Atlas)

Na podstawie: newatlas.com - AI tool offers clues to mystery of who wrote the Dead Sea Scrolls