Nasiona i pozostałości owoców to ekscytujące odkrycia dla archeologów. Nie tylko są źródłem wskazówek na temat starożytnego rolnictwa i diety, ale mogą również dostarczać danych radiowęglowych, które pomagają datować odkrywane warstwy.

Owoce odgrywają również ważną rolę w narracji biblijnej. Gdyby Ewa nie zjadła owocu tak jak czytamy w 3 rozdziale 1 Księgi Mojżeszowej, historia Edenu wyglądałaby zupełnie inaczej. Co wiemy o twórczych sposobach wykorzystywania owoców przez Izraelitów – w ich pismach i codziennej kulturze?

Biblia hebrajska wspomina o sześciu rodzajach owoców drzew, z których wiele pojawia się dziesiątki razy:

1. Winogrona (גפן)
2. Figi (תאנה)
3. Oliwki (זית)
4. Jabłka granatu (רמון)
5. Daktyle (תמר)
6. Jabłka (תפוח)

W Biblii tych sześć owoców jest używanych na osiem różnych sposobów.

Po pierwsze, wiele osób nosi imiona oznaczające owoce, np. Tamar w 1 Mojż. 38:6, co oznacza „daktyl”:

Juda wziął dla Era, swego pierworodnego, żonę, której było na imię Tamar.

Tappuach w 1 Kronik 2:43, co oznacza „jabłko”:

Synami Chebrona byli: Korach, Tappuach Rekem i Szema.

Rimmon w 2 Samuela 4:2, co oznacza „granat”:

Syn Saula zaś miał dwóch ludzi jako dowódców oddziałów wojskowych. Jeden nazywał się Baana, a drugi Rekab, synowie Rimmona Beerotczyka, z Beniaminitów. Beerot bowiem także zaliczano do Beniamina.

Po drugie, owoce są nazwami wielu miast i miasteczek, np. Anab w Księdze Jozuego 11:21, co oznacza „winogrono”:

W owym czasie wyruszył Jozue i wytępił Anakitów z okolic górzystych, z Hebronu, z Debiru, z Anabu, z całego pogórza judzkiego i z całego pogórza izraelskiego. Jozue obłożył ich klątwą wraz z ich miastami.

Rimmon (granat) w Księdze Jozuego 15:32:

Lebaot, Szilchim, Ain-Rimmon; razem dwadzieścia dziewięć miast z ich osiedlami.

Tappuah (jabłko) w Księdze Jozuego 12:17:

Król Tappuachu jeden; król Cheferu jeden.

Po trzecie, wizerunki owoców są używane jako ozdoby, np. jabłuszka granatu w kolorze niebieskim, fioletowym i karmazynowym na szatach kapłańskich Aarona (2 Mojż. 28:33-34):

Na jego dolnych brzegach zrobisz dookoła jabłuszka granatu z fioletowej i czerwonej purpury i z karmazynu, a między nimi wokoło złote dzwoneczki. Złoty dzwoneczek i jabłuszko granatu, i znowu złoty dzwoneczek i jabłuszko granatu będą dokoła na dolnych brzegach płaszcza.

Palmy daktylowe w świątyni Salomona (1 Król. 6:29):

Na wszystkich ścianach świątyni wokoło kazał wyryć jako płaskorzeźby postacie cherubów, liście palmowe i rozwarte kielichy kwiatów, od wewnątrz i na zewnątrz.

Po czwarte, owoce są przedmiotem praw, np. 4 Mojż. 6:2-3 mówi, że nazyrejczyk nie może jeść ani pić produktów z winogron:

Jeżeli mężczyzna lub kobieta złoży szczególny ślub, ślub nazyreatu, aby się poświęcić Panu, to niech powstrzyma się od wina i napoju odurzającego. Nie będzie pił octu winnego i octu z napoju odurzającego, nie będzie pił żadnego soku z winogron i nie będzie jadł winogron ani świeżych, ani suszonych.

Inny przykład to prawa z 5 Mojż. 24:20 o tym, jak zbierać owoce z oliwek:

Gdy będziesz otrząsał swoje drzewo oliwne, to nie przeglądaj za sobą gałązek. To, co pozostanie, będzie dla obcego przybysza, dla sieroty i dla wdowy.

Po piąte, owoce są używane w wielu metaforach i porównaniach, np. w Pieśni nad Pieśniami 7:8-9:

Twoja postać podobna jest do palmy, twoje piersi do winogron. Pomyślałem: Wespnę się na palmę, zerwę wiązkę jej daktyli! Niech mi będą twoje piersi jak winogrona, a tchnienie twoich nozdrzy jak woń jabłek.

Inny przykład znajdujemy u Ozeasza 9:10:

Znalazłem Izraela jak winne grona na pustyni, widziałem waszych ojców jak wczesną figę na drzewie figowym. Lecz gdy przyszli do Baal-Peor, oddali się hańbie, stali się ohydni jak to, co ukochali.

Po szóste, owoce pojawiają się w przekleństwach i błogosławieństwach, jak np. w 5 Mojż. 28:40:

Drzewa oliwne będziesz miał we wszystkich twoich granicach, lecz oliwą nie będziesz się nacierał, gdyż oliwki twoje opadną.

Słynne błogosławieństwa o Ziemi Obiecanej zapisane są w 5 Mojż. 8:7-8:

Pan, Bóg twój, wprowadza cię do ziemi pięknej, do ziemi, gdzie bystre rzeki i źródła tryskają w dolinie i na górze; do ziemi pszenicy, jęczmienia, winnej latorośli, drzewa figowego i drzewa granatu, do ziemi drzewa oliwnego, oliwy i miodu.

Po siódme, owoce są używane pedagogicznie w przysłowiach, takich jak: „Kto pielęgnuje drzewo figowe, spożywa jego owoc” w Księdze Przysłów 27:18 oraz „Ojcowie jedli kwaśne grona, a zęby synów ścierpły” w Ezechiela 18:2.

Ósme i być może najbardziej oczywiste zastosowanie – owoce pojawiają się jako przedmioty w opowieściach, na przykład w 4 Mojż. 13:23, gdzie szpiedzy Mojżesza przynoszą winogrona, granaty i figi Ziemi Obiecanej:

I przybyli aż do doliny Eszkol, i ucięli tam gałąź krzewu winnego z jedną kiścią winogron, i nieśli ją we dwóch na drążku; nabrali także nieco jabłek granatu i fig.

Z kolei w 3 rozdziale 1 Mojż. Ewa zjada zakazany owoc i jest wyrzucona z Edenu:

A gdy kobieta zobaczyła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia i że były miłe dla oczu, i godne pożądania dla zdobycia mądrości, zerwała z niego owoc i jadła.

Chociaż tych osiem zastosowań nie jest ani sztywnych, ani wzajemnie wykluczających się, ilustrują one zróżnicowane traktowanie owoców w hebrajskiej Biblii. Owoce były dla starożytnych Izraelitów czymś więcej niż pożywieniem. Był to symbol, który pojawiał się w nazwach, prawach, przysłowiach i tradycjach.

Kiedy archeolodzy odkrywają nasiona, znajdują znacznie więcej niż dane radiowęglowe. Narracja biblijna nadaje znaczenie społeczne i symboliczne tym ważnym produktom żywnościowym, przypominając archeologom, że te nasiona to o wiele więcej niż może się wydawać na pierwszy rzut oka.

XVIII-wieczna ukraińska ikona przedstawiająca Jozuego i Kaleba niosących winogrona z Ziemi Obiecanej (źródło: Biblical Archaeology Society)

Na podstawie: Biblical Archaeology Society - Fruit in the Bible