RUINY W BANIAS – PAŁAC KRÓLA HERODA W CEZAREI FILIPOWEJ

opracowanie: Kasia Śmiałkowska
publikacja: 03 czerwiec 2022

W Cezarei Filipowej (obecnie Banias) odkryto być może pałac króla Heroda. Choć wykopaliska w tym miejscu prowadził znany archeolog Ehud Netzer już ponad 40 lat temu, naukowcy badający ponownie materiały archeologiczne pochodzące z wykopalisk Netzera doszli do wniosku, że tak zwany budynek opus reticulatum w Banias musi należeć do pałacu króla Heroda.

Z położonego u podnóża góry Hermon Banias rozciąga się widok na dolinę Hula i źródła rzeki Jordan. Surowy krajobraz i bujna roślinność zapewniają wiele okazji do wędrówek i kąpieli. Nie mniej imponujące są starożytne ruiny w tym miejscu.

Paneion – jaskinia-sanktuarium poświęcone greckiemu bogu Panu – powstał przed naturalną jaskinią wzdłuż skalnego tarasu w okresie hellenistycznym. Kolejne budowle powstawały za czasów królów w Judei, począwszy od Heroda Wielkiego, który otrzymał te tereny od cesarza Augusta. Aby uczcić swego cesarskiego patrona, Herod kazał wybudować w pobliżu Paneionu „piękną świątynię z białego kamienia” (Flawiusz, Starożytności 15.363).

Frankie Snyder i Rachel Bar-Nathan starają się odkryć inną budowlę Heroda. Około 100 metrów na zachód od groty-świątyni znajduje się prostokątna platforma, na której, zdaniem archeolożek, stał kiedyś pałac króla Heroda. Panie wcieliły się w rolę detektywów, którzy badają poszlaki znalezione na miejscu zdarzenia. Frankie Snyder i Rachel Bar-Nathan, matematyczka mająca słabość do geometrii i archeolożka, która prowadziła wykopaliska wraz z Netzerem, były w stanie poskładać (dosłownie!) przekonujące dowody na istnienie pałacu króla Heroda w Banias.

Podczas dwóch krótkich sezonów wykopaliskowych pod koniec lat 70. Netzer zbadał serię ścian z okresu rzymskiego ozdobionych opus reticulatum, które podtrzymywały południowy koniec starożytnego budynku. Ta przypominająca siatkę ceglana ściana, powszechna w architekturze rzymskiej na przełomie er, jest szeroko poświadczone tylko w dwóch innych miejscach w rzymskiej Palestynie – Trzecim Pałacu Heroda Wielkiego w Jerychu i tak zwanym Pomniku Heroda w Jerozolimie. Doprowadziło to Netzera do wniosku, że budynek z opus reticulatum został zbudowany za czasów Heroda Wielkiego. Netzer uważał ponadto, że budynek ten był świątynią, którą Herod wzniósł dla swojego cesarskiego patrona.

Czterdzieści lat później Frankie Snyder i Rachel Bar-Nathan podważyły to stwierdzenie. „W wykopaliskach znaleziono około 170 rozrzuconych małych, geometrycznie pociętych płytek i ich fragmentów, które kiedyś tworzyły elegancką, wzorzystą podłogę znaną jako opus sectile.

wiw.pl -  Sectile opus

„Podłoga ta, której nazwa po łacinie oznacza „cięte dzieło”, miała wzory w kształcie trójkątów, kwadratów i ośmiokątów” – stwierdzają autorki. Ozdobne podłogi, jak twierdzą, mają swoje odpowiedniki w pałacu w Jerychu zbudowanym przez Heroda Wielkiego. Inne poszlaki wskazują na to, że budynek opus reticulatum w Banias jest częścią architektury pałacowej króla Heroda. Charakterystyczne dla Heroda, który lubił budować w dramatycznych miejscach (np. Masada), są także łukowate schody wyciosane w górze w celu podparcia budynku. Dodatkowo rozplanowanie terenu bardzo przypomina inne królewskie projekty Heroda Wielkiego w Jerychu.


Banias (źródło: Wikipedia, by gugganij – Own work, CC BY-SA 3.0)


BANIAS Z LOTU PTAKA: ZNANE W STAROŻYTNOŚCI jako Cezarea Filipowa, stanowisko Banias, położone w malowniczym krajobrazie na południe od góry Hermon u źródeł potoku Hermon, kryje wiele archeologicznych skarbów, w tym świętą grotę greckiego boga Pana w klifie, kilka świątyń (na pierwszym planie) oraz tajemniczą monumentalną strukturę około 100 metrów na zachód (w pobliżu prostokątnej platformy w centrum), która pochodzi z wczesnego okresu rzymskiego. Wykopaliska prowadzone przez Ehuda Netzera dowodziły, że może to być świątynia zbudowana przez Heroda Wielkiego ku czci Cezara Augusta, jednak nowe spojrzenie na dawno zapomniane znaleziska sugeruje, że budynek mógł pełnić zupełnie inną funkcję. (źródło: Biblical Archaeology Society)


ZAGADKOWY BUDYNEK w Banias został odkopany pod koniec lat 70. ubiegłego wieku. Jeden koniec tej długiej, prostokątnej budowli został wyciosany w przyległym zboczu góry, podczas gdy drugi koniec został zbudowany na szczycie monumentalnej platformy i wejścia wspartego na ścianach i łukach zbudowanych w sieciowe wzory znane jako opus reticulatum. Ta technika budowlana była powszechna w monumentalnych budowlach wczesnego okresu rzymskiego i można ją znaleźć w wielu miejscach związanych z Herodem Wielkim, w tym w Trzecim Pałacu Heroda w Jerychu. (źródło: Biblical Archaeology Society)


ZAGADKOWY BUDYNEK w Banias – opus reticulatum (źródło: Biblical Archaeology Society)


W PANEIONIE, starożytnym sanktuarium poświęconym greckiemu bogu Panu, znajduje się grota Pana (po lewej) wraz z kilkoma wykutymi w skale niszami, w których czci się innych bogów, w tym Echo i Hermesa. Rzymski historyk Flawiusz wspomina o Paneionie i jego pięknym otoczeniu, opisując lokalizację wielkiej świątyni, którą Herod zbudował dla Cezara Augusta. (źródło: Biblical Archaeology Society)


Z budynku opus reticulatum w Banias wydobyto dziesiątki kawałków ciętego kamienia, w tym marmuru, alabastru i granitu. Znalezione w różnych kształtach i rozmiarach wielobarwne kawałki tworzyły niegdyś dekoracyjną podłogę, ale archeolodzy, nie wiedząc, jak elementy do siebie pasują, przechowywali je w skrzyniach, zapomniane aż do 2013 r., kiedy to omawiane w artykule archeolożki postanowiły przyjrzeć się im ponownie. (źródło: Biblical Archaeology Society)


FASCYNUJĄCA PODŁOGA. Zawierająca 58 kamiennych płytek i fragmentów, zaproponowana na ilustracji geometryczna mozaika mogła kiedyś zdobić główną salę budynku opus reticulatum w Banias. Znane jako opus sectile („dzieło cięte” po łacinie), takie skomplikowane mozaiki były stałym elementem monumentalnych, ceremonialnych i elitarnych budynków we wczesnym okresie rzymskim, w tym Trzeciego Pałacu Heroda Wielkiego w Jerychu. (źródło: Biblical Archaeology Society)


TRICLINIUM w Trzecim Pałacu Heroda w Jerychu (powyżej) i sala w Banias to duże sale z wejściami prowadzącymi do kolumnadowych portyków, z których roztacza się widok na płynące strumienie – Wadi Kelt w Jerychu i Hermon w Banias. Podobieństwa architektoniczne, wraz z nowymi dowodami na podobne wzory posadzek, sugerują, że budynek opus reticulatum w Banias powinien być interpretowany jako część pałacu. Z opus sectile w triclinium Heroda w Jerychu pozostały jedynie odciski w szarej tynkowanej posadzce. (źródło: Biblical Archaeology Society)

Artykuł źródłowy:

© | ePatmos.pl