Kadzidło w przybytku – co to jest onycha?

Czym był ów tajemniczy składnik? Okazuje się, że nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi – istnieje cała lista kandydatów. Dwóch najsilniejszych „zawodników” to operculum i ladanum:

OPERCULUM – WIECZKA ŚLIMAKÓW

Operculum to przypominające płytkę paznokcia wieczka pewnych morskich ślimaków. W starożytności były one używane jako składnik kadzidła. Talmud Babiloński podaje, że onychę nacierano alkalicznym wyciągiem z wyki, aby usunąć nieczystości, a potem moczono w sfermentowanym soku owoców kaparu albo mocnym białym winie, aby wzmocnić jego zapach. Operculum było również powszechnie używane jako składnik kadzideł w Azji.

Operculum – wieczka ślimaków (źródło: Wikipedia, By Deror_avi - Own work, CC BY-SA 3.0)

LADANUM / LABDANUM

Niektórzy kwestionują operculum jako składnik kadzidła w Przybytku, ponieważ pochodzi ono od ślimaków, a ślimaki według 3 Mojż. 11:9,12 zaliczały się do „obrzydliwości” i zwierząt nieczystych, a zatem nie mogli się nim zajmować kapłani:

Z tego wszystkiego, co żyje w wodzie, możecie jeść: Wszystko, co żyje w wodzie, w morzach i w rzekach, ma płetwy i łuski, jeść możecie; (…) wszystko w wodzie, co nie ma płetw i łusek, będzie dla was obrzydliwością.

Hebrajskie słowo określające onychę zdaniem niektórych spokrewnione jest z nazwami roślin. Jedną z nich jest ladanum (labdanum) – Cistus ladaniferus, czyli róża Saronu. Ta roślina o słodkim zapachu wykorzystywana jest w perfumach i kadzidłach od tysięcy lat, rośnie też powszechnie na Bliskim Wschodzie. Jest ona źródłem żywicy o nazwie labdanum.

Więcej o ladanum: Wikipedia - Ladanum

Ladanum (Cistus ladaniferus) i pochodząca z niego żywica (źródło: Wikipedia, By CWatchman, CC BY-SA 4.0)

Wysuszone spirale ladanum (źródło: Wikipedia, By Zinnmann - Own work, CC BY 4.0)

Oprócz operculum i ladanum pojawiały się również inne hipotezy:

ŻYWICA BENZOESOWApochodząca z niektórych drzew z rodzaju Styrak. Z rozmaitych źródeł wynika, że była ona znana w czasach starotestamentowych i używana przez starożytnych Egipcjan jako składnik perfum i kadzideł. Człowiek zajmujący się w Księdze Exodus „robotą aptekarską” na pewno by ją znał.

Więcej o żywicy benzoesowej: Wikipedia - Żywica benzoesowa

Styrax – żywica benzoesowa (źródło: Wikipedia, By Wibowo Djatmiko (Wie146) - Praca własna, CC BY-SA 3.0)

ŻYWICA BDELLIUMz rośliny Commiphora wightii. Jest to drzewo rosnące w Arabii, wydzielające żywicę, którą w starożytności wykorzystywano w kadzidle, na przykład na terenie Egiptu. Aby jej zapach był bardziej intensywny, moczono ją w winie.

Żywica bdellium (źródło: picuki.com i Wikipedia, Sjschen, CC BY-SA)

Commiphora wightii, z której pochodzi żywica bdellium (źródło: Wikipedia, By Geethaka99 - Own work, CC BY-SA 4.0)

TRAGAKANTA, GUMA TRAGAKANTOWA– wydzielina rośliny o nazwie traganek gumodajny. Również od tysięcy lat używana jako składnik kadzideł.  

Więcej o tragakancie: Wikipedia - Tragakanta

Tragakanta (źródło: Wikipedia, By Zinnmann - Own work, CC BY 4.0)

GOŹDZIKI

Goździki (źródło: Wikipedia, CC BY 2.5)

Kwitnący goździkowiec (źródło: Wikipedia, By Prof. Chen Hualin - Own work, CC BY-SA 4.0)

BURSZTYN

Bursztyn (źródło: Wikipedia, By Lanzi, CC BY-SA 3.0)

KOŚĆ MĄTWIA – u niektórych mątew muszla zredukowana do płytki. Przypomina paznokieć. Była wykorzystywana w kadzidle.

Więcej: Wikipedia - Kość mątwia

Kość mątwia (źródło: Wikipedia, By Mariko GODA - Own work, CC BY-SA 3.0)

SZPIKANARD

Nardostachys grandiflora – źródło szpikanardu (źródło: Wikipedia, By Joseph Dalton Hooker (1817-1911) - Curtis's botanical magazine)

Na podstawie: Wikipedia - Onycha